چند بار با موقعیت‌هایی مواجه شده‌اید که می‌دانستید باید نه بگویید، اما این کار را نکردید؟ برای بسیاری از ما اغلب حتی هر روز این چالش اتفاق می‌افتد. برای مواجهه درست با این شرایط چه باید کرد؟ اغلب اوقات ترس از اینکه مبادا با نه گفتن، دیگران را برنجانیم و یا فکر بدی دربارۀ ما بکنند و ارتباطاتمان را از دست بدهیم، مانع از این می‌شود که بتوانیم آزادانه، منصفانه و منطقی، فکر کنیم و تصمیم بگیریم و غافلیم از اینکه خودداری کردن از نه گفتن، باعث صدمه دیدنِ خود ما و دیگران می‌شود. شاید این جملات برای شما هم آشنا باشد که: “ای کاش الآن دوستم خونمون نمی‌اومد، واقعاً از خستگی دارم می‌میرم، ای کاش می‌تونستم به همکارم بگم که نمی‌تونم به جای اون اضافه کاری کنم چون به خانواده‌ام قول داده بودم که امروز با اونها باشم، چرا هیچ کس منو درک نمی‌کنه که کلی کار رو دوشمه و باید انجام بدم، آخه چطوری می‌تونستم بهش بگم خستم و نمی‌تونم باهاش برم خرید آخه بعد از مدتها ازم یه درخواست کرده و شاید ناراحت بشه و …”. متأسفانه گاهی عدم توانایی برای نه گفتن باعث قرارگرفتن در معرض تعرضات جنسی می‌شود و بارها شنیده‌ایم که در محیط‌های خانوادگی و جمع دوستان، مدرسه، محل کار، وسایل حمل‌ونقل عمومی و … اشخاصی بخاطر ترس، خجالت، شرم و … مورد تجاوز و آسیب‌های شدید قرار گرفته‌اند. شاید هر کدام از ما در چنین موقعیت‌هایی قرار گرفتیم که باید به حریم شخصی‌مان توجه و احترام می‌گذاشتیم و شرایط خودمان را در نظر می‌گرفتیم و با تأمل و تعمق بر ابعاد مختلف زندگی‌مان به موقعیت‌ها پاسخ می‌دادیم اما متأسفانه نتوانستیم تصمیم درستی را بگیریم و در مواردی که بایستی به درخواست‌ها نه می‌گفتیم، با ترس، خودخوری، اضطراب، شرم، عذاب وجدان و حتی رنجش، تسلیم شدیم و پاسخ مثبت دادیم.
شاید برای عده‌ای از افراد، نه شنیدن سخت و ناراحت کننده باشد و حتی باعث دلخوری و ناراحتی‌شان شود، اما مهم این است که ما بر اساس ارزشها و الویت‌های درست و شایسته عمل کنیم. بخصوص در فرهنگ ما ایرانیان نه گفتن، به عنوان بی‌احترامی، بی‌ادبی، خودخواهی، عدم محبت و شفقت تعریف می‌شود و در بسیاری از خانواده‌ها از کودکی به بچه‌ها یاد داده می‌شود که دیگران را بیشتر از خودشان لحاظ کنند؛ به طور مثال وقتی پدر خانواده به بچه‌هایش قول داده که در روز تعطیل هفته همگی به پارک بروند و بچه‌ها با خوشحالی چشم‌انتظار روز جمعه هستند تا کل خانواده بتوانند با هم وقت تفریح داشته باشند و نمی‌‌تواند به خواهرش که به او زنگ می‌زند که اگر روز جمعه مساعدند به منزل آنها بیاید، بگوید که از قبل یک برنامه خانوادگی چیده‌اند و این هفته نمی‌توانند پذیرای او باشند، نه فقط موجبات ناراحتی خانواده را فراهم می‌کند بلکه عملاً به فرزندانش می‌آموزد که برنامه‌های دیگران نسبت به برنامه‌ریزی خانواده در اولویت هستند. در چنین شرایطی ممکن است پدر خانواده از عملکرد خود و ناتوانی‌اش در نه گفتن عصبانی می‌شود و با غرغر و ناراحتی بگوید: “مردم چقدر بی‌ملاحظه‌ان، خودشون خودشون رو دعوت می‌کنن، انگار به ما نیومده که خانوادگی با هم بیرون بریم” که بسیار گفتۀ بی‌منطقی است و به بچه‌ها ریاکاری را آموزش می‌دهد که در ظاهر با خوشحالی از آمدن خواهرش استقبال کرده اما پشت سر او اظهار ناراحتی می‌کند. همچنین به فرزندانش این دیدگاه اشتباه را انتقال می‌دهد که نه گفتن، به معنای بی‌حرمتی و نادیده‌گرفتن دیگران است.
در انجیل متی 5: 37 می‌خوانیم که عیسی‌مسیح فرمود: “بله” شما همان “بله” باشد و “نه” شما “نه”، زیرا افزون بر این شیطانی است. بنابراین بسیار مهم است که گفتار ما توأم با صداقت و راستی باشد و قبل از پاسخ‌دادن به هر درخواستی، به ابعاد و جوانب مختلف آن موضوع خوب فکر کنیم. نکتۀ حائز اهمیت دیگر این است که به تعاریفی که از واژگانی همچون احترام، محبت، فداکاری، و گذشت در ذهن داریم خوب فکر کنیم و حتی آنها را روی کاغذ بنویسیم و با اشخاص حکیم و باتجربه در میان بگذاریم تا در صورت لزوم این تعاریف دوباره برای ما معنا شوند و نگرش ما در هر قسمتی که نیاز است، اصلاح شود.
همچنین شناخت حدومرزهای سالم و ارزشها و اولویت‌ها در زندگی، بسیار مهم است. چنانچه ما آگاهی و درک واضح و روشنی از مرزهای خود نداشته باشیم و اولویت‌بندی ما در زندگی اشتباه باشد، نمی‌توانیم تصمیمات درستی بگیریم. این ما هستیم که برای دیگران مرزهایمان را تعریف می‌کنیم و اگر به هر دلیلی (ترس، خجالت، تعارف و رودربایستی، احساس گناه و …) نتوانیم احساس و نظر خود را ابراز کنیم، چگونه انتظار داریم که دیگران به حریم و حقوق ما احترام بگذارند؟
شما خوانندۀ عزیز را دعوت می‌کنم که زمانی را در خلوت به تفکر در این خصوص اختصاص دهید و اولویت‌های خود را در زندگی لیست کنید. چه موقعیت‌هایی شما را در معذوریت قرار می‌دهد که نمی‌توانید نه بگوئید؟ آیا در مقابل همۀ افراد اینگونه هستید و یا در ارتباط با اشخاصی خاص خود را قادر به نه گفتن نمی‌بینید؟ چه فشارها و آسیب‌هایی را به خاطر عدم نه گفتن متحمل شده‌اید؟
امید است تأمل و پاسخ به این سؤالات شما را در جهت برداشتن قدمی تازه در شناخت و احترام به حریم‌های زندگی‌تان راهنمائی و یاری برساند.
رضا فروتن
Visits: 29